Ο ποταμός Έβρος
O ποταμός Εβρος, φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας (στα βόρεια) και Τουρκίας (στα ανατολικά), έχει συνολικό μήκος 530χμ. εκ των οποίων τα 230χμ. ανήκουν στην Ελλάδα.
Δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός στα Βαλκάνια μετά το Δούναβη, ο Εβρος πηγάζει από την οροσειρά Ρίλα στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος, αρδεύοντας καθ' οδόν ολόκληρη την πεδιάδα του ομώνυμου νομού.
Γνωστός ως Ρόμβος στην αρχαιότητα, πήρε το όνομα Εβρος από το γιο του βασιλιά της Θράκης Κάσσανδρου, ο οποίος ρίχτηκε στα νερά του ποταμού για να ξεφύγει από τον πατέρα του, που θέλησε να τον σκοτώσει.
Ο Εβρος χαρακτηρίζεται από αξιόλογη ιχθυοπανίδα και παραποτάμιες συστάδες μεγάλης οικολογικής αξίας, ενώ η γειτνίαση του υδάτινου συστήματος του ποταμού με τον ορεινό όγκο της Ροδόπης δημιούργησε μεγάλη ποικιλία βιοτόπων με πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Η πλοήγησή του από μικρά σκάφη είναι δυνατή μέχρι το ύψος της Αδριανούπολης.
Παραπόταμοι του Εβρου στην Ελλάδα είναι ο ποταμός Αρδας, ο οποίος διασχίζει την περιοχή Τριγώνου στα βόρεια του νομού, ο Ερυθροπόταμος, που περνά μέσα από τη λοφώδη και την πεδινή περιοχή των Μεταξάδων-Παλουριού και διασχίζει την πόλη του Διδυμότειχου, όπως επίσης το Διαβολόρεμα, ο Καμηλοπόταμος και το Μεγάλο Ρέμα. Αλλοι παραπόταμοι εκτός των ελληνικών συνόρων είναι ο Τούντζας (Βουλγαρία και Τουρκία) και ο Εργίνης ποταμός (Τουρκία).
Δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός στα Βαλκάνια μετά το Δούναβη, ο Εβρος πηγάζει από την οροσειρά Ρίλα στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος, αρδεύοντας καθ' οδόν ολόκληρη την πεδιάδα του ομώνυμου νομού.
Γνωστός ως Ρόμβος στην αρχαιότητα, πήρε το όνομα Εβρος από το γιο του βασιλιά της Θράκης Κάσσανδρου, ο οποίος ρίχτηκε στα νερά του ποταμού για να ξεφύγει από τον πατέρα του, που θέλησε να τον σκοτώσει.
Ο Εβρος χαρακτηρίζεται από αξιόλογη ιχθυοπανίδα και παραποτάμιες συστάδες μεγάλης οικολογικής αξίας, ενώ η γειτνίαση του υδάτινου συστήματος του ποταμού με τον ορεινό όγκο της Ροδόπης δημιούργησε μεγάλη ποικιλία βιοτόπων με πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Η πλοήγησή του από μικρά σκάφη είναι δυνατή μέχρι το ύψος της Αδριανούπολης.
Παραπόταμοι του Εβρου στην Ελλάδα είναι ο ποταμός Αρδας, ο οποίος διασχίζει την περιοχή Τριγώνου στα βόρεια του νομού, ο Ερυθροπόταμος, που περνά μέσα από τη λοφώδη και την πεδινή περιοχή των Μεταξάδων-Παλουριού και διασχίζει την πόλη του Διδυμότειχου, όπως επίσης το Διαβολόρεμα, ο Καμηλοπόταμος και το Μεγάλο Ρέμα. Αλλοι παραπόταμοι εκτός των ελληνικών συνόρων είναι ο Τούντζας (Βουλγαρία και Τουρκία) και ο Εργίνης ποταμός (Τουρκία).
Παρόχθιο δάσος και θαμνώνες
Το βορειοανατολικό τμήμα του Δέλτα είναι γνωστό και ως κοίτη πλημμυρών και καλύπτεται από πυκνούς θαμνώνες με αρμυρίκια ή εργίνια, όπως ονομάζουν οι ντόπιοι τις ποικιλίες του φυτού Tamarix. Τα αρμυρίκια, που φτάνουν τα πέντε μέτρα ύψος, είναι είδος ανθεκτικό στις πλημμύρες και στην αλατότητα του εδάφους και η εξάπλωσή τους σε εκτάσεις του Δέλτα ευνοήθηκε από τις διανοίξεις των καναλιών.
Το καλοκαίρι οι θαμνώνες με τα αρμυρίκια αποτελούν τόπο βοσκής των αιγοπροβάτων και των βοειδών, καθώς στη σκιά τους τα χόρτα παραμένουν πιο πράσινα σε σχέση με τις μη σκιαζόμενες περιοχές.
Κατά μήκος του ποταμού σχηματίζεται πυκνό δάσος από λεύκες, ιτιές, σκλήθρα και φτελιές, γεμάτο αναρριχητικά φυτά. Οι πρώτες ακτίνες του χλωμού χειμωνιάτικου ήλιου βάφουν με χρώματα απαλά τις κορυφές των μεγάλων δέντρων, φανερώνοντας τα αγουροξυπνημένα πουλιά, που διανυκτέρευσαν πάνω στα κλαδιά τους.
Το δάσος μαζί με τα αρμυρίκια δίνουν στον επισκέπτη την εντύπωση μιας άγριας τροπικής βλάστησης, ιδιαίτερα στο τέλος της άνοιξης, οπότε η ανάπτυξη των βλαστών βρίσκεται στο απόγειό της, τα φυλλώματα είναι πυκνά και φρέσκα και η ζωή δίπλα στο ποτάμι κινείται με οργιαστικούς ρυθμούς.
Το θαυμάσιο αυτό δάσος δίνει καταφύγιο στις χαλκόκοτες και στις χουλιαρομύτες, που σταθμεύουν προσωρινά εδώ κατά τη μετανάστευσή τους, στους ερωδιούς, στα αρπακτικά που χρησιμοποιούν στο Δέλτα για την ανεύρεση της τροφής τους και στα λιγοστά άγρια ζώα που απέμειναν, όπως η αλεπού και το τσακάλι , που γεμίζει με το μακρόσυρτο και μελαγχολικό ουρλιαχτό του τις ήσυχες νύχτες.
Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι άσχημες, εξαιτίας του ψύχους του χειμώνα, κοπάδια από λύκους και αγριογούρουνα περνούν το ποτάμι ψάχνοντας για τη λεία τους. Το δάσος αυτό, μοναδικό σε ολόκληρη την περιοχή του Δέλτα, αξίζει την προσοχή μας διότι, εκτός των άλλων, προστατεύει τις όχθες από τη διάβρωση.
Ένας σημαντικός υγρότοπος
Το Δέλτα του Έβρου αποτελεί όπως ήδη αναφέραμε υγρότοπο διεθνούς σημασίας προστατευόμενο από τη σύμβαση RAMSAR. Οι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη είναι μονίμως ή προσωρινώς κατακλυζόμενες με νερό, που είναι στάσιμο ή ρέον, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό.
Η ευνοϊκή γεωγραφική θέση του Δέλτα σε σχέση με τους άξονες μετανάστευσης των πουλιών και με το ήπιο κλίμα της περιοχής, καθώς και η μέχρι πριν από λίγα χρόνια απομόνωση και δυσκολία προσπέλασης συντέλεσαν στη μεγάλη βιοποικιλότητα, που σήμερα παρουσιάζει.
Στην περιοχή απαντώνται όλοι οι τυπικοί σχηματισμοί και οι μονάδες βλάστησης ενός μεσογειακού Δέλτα. Έχουν καταγραφεί τόσο σ’ αυτό, όσο και στη ζώνη κατά μήκος του ποταμού, περισσότερα από 350 φυτικά είδη.
Η κατά τόπους βλάστηση εξαρτάται από παράγοντες, όπως η σύσταση του εδάφους, η υγρασία και η αλατότητα. Αλλά και η πανίδα της περιοχής είναι εξίσου πλούσια :έχουν βρεθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών.
Αναμφίβολα όμως, η μεγάλη αξία του Δέλτα συνίσταται κυρίως στην πλούσια ορνιθοπανίδα του. Στην ευρύτερη περιοχή του Δέλτα, έχουν επισημανθεί 304 είδη πουλιών από τα 423 είδη, που απαντούν σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η ευνοϊκή γεωγραφική θέση του Δέλτα σε σχέση με τους άξονες μετανάστευσης των πουλιών και με το ήπιο κλίμα της περιοχής, καθώς και η μέχρι πριν από λίγα χρόνια απομόνωση και δυσκολία προσπέλασης συντέλεσαν στη μεγάλη βιοποικιλότητα, που σήμερα παρουσιάζει.
Στην περιοχή απαντώνται όλοι οι τυπικοί σχηματισμοί και οι μονάδες βλάστησης ενός μεσογειακού Δέλτα. Έχουν καταγραφεί τόσο σ’ αυτό, όσο και στη ζώνη κατά μήκος του ποταμού, περισσότερα από 350 φυτικά είδη.
Η κατά τόπους βλάστηση εξαρτάται από παράγοντες, όπως η σύσταση του εδάφους, η υγρασία και η αλατότητα. Αλλά και η πανίδα της περιοχής είναι εξίσου πλούσια :έχουν βρεθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών.
Αναμφίβολα όμως, η μεγάλη αξία του Δέλτα συνίσταται κυρίως στην πλούσια ορνιθοπανίδα του. Στην ευρύτερη περιοχή του Δέλτα, έχουν επισημανθεί 304 είδη πουλιών από τα 423 είδη, που απαντούν σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Λίμνες γλυκού νερού
Κατεβαίνοντας νοτιότερα, προς τη θάλασσα, το δάσος παραχωρεί τη θέση του σε πυκνούς και αδιαπέραστους καλαμιώνες μέσα από ένα λαβύρινθο από φυσικά κανάλια και υδάτινους διαδρόμους, κοντά στη λίμνη Νυμφών και τις άλλες λίμνες γλυκού νερού όπως το Τσεκούρι, Η Σκεπή, τα Σπίτια και η Γυναίκα.
Οι λίμνες αυτές σχηματίστηκαν από τις περιοδικές πλημμύρες που καλύπτουν, ιδιαίτερα το χειμώνα, το νοτιοανατολικό τμήμα του Δέλτα. Η αντίθεση ανάμεσα στο νότιο τμήμα και το βόρειο είναι χαρακτηριστική.
Το μάτι, που συνήθισε στους βαριούς όγκους των δέντρων, ξεκουράζεται τώρα στο ελαφρό λίκνισμα των καλαμιών, που, καστανοκίτρινες το χειμώνα, καταπράσινες με νέα βλαστάρια την άνοιξη, συγκεντρώνονται σε πυκνούς καλαμιώνες στις όχθες ή σε ιδιαίτερες νησίδες στο μέσον του ποταμού.
Στα κανάλια γλυκού νερού και στις υδάτινες εκτάσεις κατά μήκος του ποταμού αναπτύσσεται ελόβια βλάστηση, η οποία, εκτός από τους καλαμιώνες, περιλαμβάνει και επιπλέοντα είδη, όπως το νεροκάστανο.
Οι λίμνες αυτές σχηματίστηκαν από τις περιοδικές πλημμύρες που καλύπτουν, ιδιαίτερα το χειμώνα, το νοτιοανατολικό τμήμα του Δέλτα. Η αντίθεση ανάμεσα στο νότιο τμήμα και το βόρειο είναι χαρακτηριστική.
Το μάτι, που συνήθισε στους βαριούς όγκους των δέντρων, ξεκουράζεται τώρα στο ελαφρό λίκνισμα των καλαμιών, που, καστανοκίτρινες το χειμώνα, καταπράσινες με νέα βλαστάρια την άνοιξη, συγκεντρώνονται σε πυκνούς καλαμιώνες στις όχθες ή σε ιδιαίτερες νησίδες στο μέσον του ποταμού.
Στα κανάλια γλυκού νερού και στις υδάτινες εκτάσεις κατά μήκος του ποταμού αναπτύσσεται ελόβια βλάστηση, η οποία, εκτός από τους καλαμιώνες, περιλαμβάνει και επιπλέοντα είδη, όπως το νεροκάστανο.
Λιμνοθάλασσες
Οι λιμνοθάλασσες Μονολίμνη ή Παλούκια, Δράνα ή Λίμνη Δράκοντος και Λακκί ή Λίμνη Αυγανών βρίσκονται στο νότιο τμήμα του Δέλτα, στις εκβολές του ποταμού, και αποτελούν σημαντικά υγροτοπικά συστήματα. Τα θαλάσσια ρεύματα εισχωρούν βαθιά στη στεριά, μεταβάλλοντας την ισορροπία μεταξύ γλυκού και αλμυρού νερού. Η μεγάλη περιεκτικότητα των νερών σε αλάτι επηρεάζει ποιοτικά τον τύπο της βλάστησης. Από τα αλόφυτα, το επονομαζόμενο Limonium σκεπάζει το έδαφος, το καλοκαίρι, με μπλε λουλούδια. Καθώς ο καιρός βαδίζει προς το Φθινόπωρο, το χρώμα του μεταπίπτει βαθμιαία σε μωβ και άσπρο.
Στα αλμυρά και υφάλμυρα νερά των λιμνοθάλασσων αναπτύσσεται πλούσια υδρόβια βλάστηση από τα είδη Ruppia και Zostera, που αποτελούν τροφή για τις πάπιες και τους κύκνους. Τα υδρόβια φυτά προσφέρουν μέρος του οξυγόνου που χρειάζονται οι υδρόβιοι οργανισμοί για την αναπνοή τους.
Στα αλμυρά και υφάλμυρα νερά των λιμνοθάλασσων αναπτύσσεται πλούσια υδρόβια βλάστηση από τα είδη Ruppia και Zostera, που αποτελούν τροφή για τις πάπιες και τους κύκνους. Τα υδρόβια φυτά προσφέρουν μέρος του οξυγόνου που χρειάζονται οι υδρόβιοι οργανισμοί για την αναπνοή τους.